Aan de Rijsakkerweg 9 in Tiel is al ruim 90 jaar fruitbedrijf De Waal te vinden. Wat in 1932 startte als gemengd bedrijf met 89 koeien, zacht fruit en appels, is anno 2024 uitgegroeid tot fruitteeltbedrijf van appels en aardbeien. Erik van Hoften, adviseur hypotheken en verzekeringen ging jubileumtaart eten bij eigenaren Erica en Jan de Waal. Onder het genot van een kop koffie in, wat misschien wel het meest groene kantoor is wat hij ooit bezocht heeft, liet hij zich uitgebreid informeren over de uitdagingen van het runnen van een ruim 14 hectare grote appelboomgaard. Ook kreeg hij een inkijkje in de kunst van het kweken van kwalitatieve, smaakvolle, zoete zomerkoninkjes, die het sympathieke stel onder de naam ‘Waaltjes’ op de markt brengt.
Leven met de natuur
Fruitteler Jan de Waal is een echt natuurmens. Al van kinds af aan was hij altijd buiten. Hij groeide op in het agrarisch bedrijf van zijn ouders en dat heeft zeker een belangrijke rol gespeeld bij het ontdekken van zijn passie: ‘alles wat groeit en bloeit’. De wisseling van de jaargetijden vindt hij prachtig. “Misschien houd ik wel het meest van het voorjaar. De afwisseling van het weer maakt dat ik dan, zeker voor de aardbeien, 24/7 beschikbaar en alert moet zijn. Aardbeien zijn heel kwetsbaar en kan ik niet te lang alleen laten,” vertelt de enthousiaste fruitteler.
Moderne techniek
Jan leeft echt met het weer en kan dit inmiddels goed ‘lezen’. Ondanks dit talent, maakt hij gebruik van elektronica en apps om constant goed voor de appels en aardbeien te kunnen zorgen. Voor aardbeien is gebrek aan water de grootste bedreiging. Als deze te droog staan, gaat er op zijn mobiele telefoon een alarm af. Maar ook als het CO2 gehalte in de aardbeienkas te laag is geeft de app een seintje. En het komt in het voorjaar weleens voor dat de appelboomgaard midden in de nacht beregend moet worden om de bloesem te beschermen tegen vorst.
Als in de zomer het kwik boven de 30 graden uitkomt, wordt er beregend om zonneschade te voorkomen. Het water verkoelt en dat voorkomt dat de appels verbranden. Jan vindt het ideaal dat hij, naast zijn ‘boerenwijsheid’, gebruik kan maken van moderne techniek om vinger aan de pols te houden en zo de kwaliteit van het fruit nog beter kan monitoren.
Appels en aardbeien
In 1989 stapte Jan de Waal in het van origine gemengde bedrijf van zijn ouders aan de Rijsakkerweg. Vanaf dat moment is het bedrijf zich gaan specialiseren in appels en aardbeien. Sinds 1999 is zijn vrouw Erica, medisch secretaresse Radiologie in Ziekenhuis Rivierenland en bovenal sociale kracht achter het bloeiende bedrijf, mede-eigenaar. Samen zorgen zij ervoor dat er van half augustus tot 1 oktober in twee pluk-rondes ontelbare kilo’s vrolijk gekleurde Elstars kunnen worden geoogst.
Jan legt uit dat de keuze voor de Elstar appel weloverwogen is. “De Elstar is een zogeheten vroege mutant. De appel kleurt makkelijk en kan vroeg in het seizoen al geoogst worden. Daarnaast zijn ze gewoon lekker!”
Naast de appels, kunnen ook de aardbeien al ruim 25 jaar op de niet aflatende zorg van het positieve paar rekenen. Op ruim 2 hectare stelling buiten geven de aardbeiplanten van begin juni tot half oktober prachtig glanzende, door de zon gerijpte vruchten.
De stellingen hebben als groot voordeel dat de plukhoogte goed is. “Tot 2000 teelden we de aardbeien op de koude grond. Dat betekende op de knietjes tussen de aardbeien door om ze te plukken”. Een hele verbetering dus, maar aardbeien plukken blijft vooralsnog mensenwerk. De robotisering zit er wel aan te komen. Het gebrek aan mensen is overal merkbaar en dat gaat ook niet aan ons voorbij,” aldus Jan.
Favoriet Favori
Om het oogstseizoen te vervroegen en te verlengen worden er aardbeien geteeld onder 4.000 m2 glas, waardoor vanaf mei tot en met november genoten kan worden van deze overheerlijk zoete zomerkoninkjes.
De Favori aardbei die ze voornamelijk telen is een hele bijzondere aardbei, vertelt Jan enthousiast. “Favori aardbeien zijn echte alleskunners”. Ze zijn zoet en stevig en niet hol van binnen, maar juist mooi rood. Het is een zogenoemde doordrager, wat betekent dat de plant het hele groeiseizoen vruchten geeft. Door de vaste structuur is de aardbei minder kwetsbaar voor vervoer. Dit maakt het tot een geschikte aardbei voor de export, de marktkraam, catering, speciaalzaken, maar ook voor bakkers om hun gebak mee te decoreren.” De aardbeien van Erica en Jan de Waal vinden hun weg naar binnen- en buitenland via Fruitmasters in Geldermalsen, die zorg draagt voor de vermarkting van dit zachte fruit.
Tielse Waaltjes
Vanzelfsprekend worden de aardbeien ook door particulieren enorm gewaardeerd. Er wordt geen fruit aan huis verkocht, want het bedrijf zit aan een doodlopende weg. Het echtpaar vindt het wel heel leuk om rechtstreeks aan de consument te verkopen, vanwege de enthousiaste reacties die het stel op hun, sinds dit jaar genoemde ‘Waaltjes’ krijgen. “Dat is een belangrijke reden voor de naamgeving van onze aardbeien,” vult Erica aan. “Het is pas een jaar, maar onze aardbeien worden inmiddels herkend en onthouden. Als particulieren bij een speciaalzaak, kersenkraam, fruitautomaat of marktkraam onze naam op de doosjes zien, weten ze dat het originele betuwse aardbeien van Rijsakkerweg 9 zijn!”
Biologisch en duurzaam
Zowel de appels als de aardbeien worden duurzaam geteeld. Door gebruik van een warmtepomp en de inzet van zonnepanelen wordt er zo goed als energieneutraal geproduceerd. Bovendien is de appelboomgaard heel goed voor het klimaat. De talrijke bomen nemen veel C02 op en vormen dus een belangrijke schakel in de oplossing van de uitstoot-problematiek.
Klimaatsinvloeden zijn de grootste uitdaging voor het bedrijf. Om de aardbei te beschermen tegen regen hangen ze buiten onder speciale kappen. Aardbeien verregenen hierdoor niet, en zijn minder kwetsbaar voor weersinvloeden. Er is vanwege de bescherming minder ruimte voor schimmels en slakken. Overige insecten worden biologisch bestreden.
De appelboomgaard heeft te dealen met de steeds extremer wordende weersomstandigheden. Hagel is de grootste bedreiging voor de appels. In steeds meer boomgaarden worden tegenwoordig hagelnetten opgehangen om hagelschade aan fruit te voorkomen. Dit is echter een enorme investering. “Dat gaan we niet doen”, zegt Jan stellig. “Dat zou op dit moment voor ons geen verstandige keuze zijn.”
Toekomstperspectief
Jan en Erica zijn beiden nog jong van geest zijn, maar ze zijn er open over dat de jaren wel gaan tellen. “De prestatiedrang is best een pittige belasting en de urgentie is er altijd. Als je jong bent gaat dat wat makkelijker. Door de wetenschap wat er allemaal kan gebeuren, gaat de onbevangenheid er wel een beetje af.”
Zonen Michiel (28) en Evert (26) hebben helaas beiden geen interesse in de overname van het familiebedrijf. Erica: “Eerlijk gezegd hebben ze nooit veel interesse in het fruit gehad. Wij hebben ze hierin ook nooit gepusht. Ze mochten hun eigen keuzes maken, zelf doen wat ze leuk vonden en vinden. Hun eigen leven leven. Uit ervaring weet ik, dat je nooit weg kunt. Daar willen we de jongens niet mee opzadelen.”
Omdat er geen opvolgers beschikbaar zijn, zijn de investeringen die het fruitbedrijf nu nog doet, niet meer gericht op uitbreiding, maar vooral gericht op werkcomfort. Arbeidsplezier is heel belangrijk om het zo lang mogelijk vol te houden. Om plezierig en makkelijker te blijven werken, verharden ze bijvoorbeeld de kavelpaden en worden er betonnen los- en laadplekken aangelegd.
Vertrouwen en ontzorgen
Jan en Erica zijn blij dat ze al hun verzekeringen, zowel zakelijk als privé bij Fidi Advies hebben ondergebracht. “Betalen moeten we overal”, meent Jan. “We zijn al heel lang verzekerd bij Fidi en alles gaat inmiddels automatisch.” Het geeft de ondernemer rust dat alles bij 1 partij ligt, die, naar zijn zeggen, de situatie goed kent en bovendien makkelijk bereikbaar is waardoor zaken snel en kundig kunnen worden geregeld. “De eisen die verzekeraars stellen worden steeds strenger. Hiervoor worden op regelmatige basis allerhande keuringen geëist. Fidi kent de polisvoorwaarden, houdt dat voor ons in de gaten en meldt tijdig wanneer er actie nodig is. Hebben wij bijvoorbeeld de keuringen niet op orde conform de polisvoorwaarden dan lopen we het risico dat de verzekeraar niet uitkeert bij schades. En dat kunnen we ons niet permitteren. Fidi zorgt ervoor dat wij up to date blijven en niet voor onaangename verrassingen komen te staan. Wij voelen ons op dit gebied volkomen ontzorgd en daar zijn wij natuurlijk heel blij mee!”, verklaart Jan.
Trouwe klant
Fruitbedrijf De Waal en Fidi Advies zijn goede bekenden van elkaar. De vader van Jan, Cees de Waal, was al klant bij de schoonvader van Erik van Hoften; Fier van der Helden. Fruitbedrijf de Waal behoort hiermee zeker tot de top 3 van meest trouwe klanten!